Otizm nedir? Erken tanılamanın önemi ve Aileler için yol haritası

Şenay YILMAZ – Çocuk Gelişim Uzmanı – 03/09/2018

Otizm, özellikle son 10 yıldır hızla artan erken çocukluk döneminde gözlenen bir gelişim sorunudur. 1985 yılında 2500 çocukta 1 görülen otizm günümüzde 59 çocukta 1 e kadar inmiştir. Peki ama hızla artan otizm nedir?

WHO ( World Health Organization) yani Dünya Sağlık Örgütünün tanımlamasına göre,

“Otizm spektrum bozukluğu (ASD) beyinde olan bir gelişim bozukluğudur. “

• Sosyal etkileşim ve iletişimde yaşanan güçlükler,
• İlgi alanlarının sınırlı oluşu,
• Kısıtlı ve tekrarlayıcı hareketlerin olması ile karakterize edilir.

DSM-V tanı ölçütlerine göre ise en basit dille;

1. Toplumsal etkileşimi başlatamama ve sürdürememe,
2. Sözel olan ve olmayan göz teması, beden dili ve sözsüz uyaranlardaki eksiklikler,
3. Oyun oynama, arkadaş edinme ve devam ettirmeyle ilgili yetersizlikler olarak tanımlanır.

Bana soracak olursanız;

Otizm, çevreyle iletişim kurmak istememe, kendi kendiyle olmaktan hoşlanma, rutinlerini sevme, düzeninin bozulmasına karşı aşırı tepki verme ve oyun oynamaktan ziyade aynı şeyleri tekrarlamaktan duyulan keyfi sürekli yaşama ve dünyayı bizlerden çok farklı olarak algılama şeklidir.” diye tanımlarım.

Genelde aile çocuğuyla ilgili bir farklılık hissettiğinde ya da uzman bir doktora gösterdiğinde bu tanımlamaları yeterli bulmuyor.

• “ Yoo istediği zaman benimle çok güzel iletişime geçiyor.”
• “ Arabalarıyla topuyla bıraksam saatlerce oynar ve çokta keyif alır.”
• “ Takıntılı hiçbir hareketi yok”
• “ Fiziksel olarak gayet iyi. Diğer çocuklardan hiçbir farkı yok.”
• “ İstediği şeylerde ismine öyle güzel tepki veriyor ki..”
• “ Benim / babasının çocukluğu.. Aynı böyleymiş, çocukluğumuz..”gibi cümleleri sıkça duymaktayız. Peki ama otizmi ayıran temel belirtiler neler?

Bu soruya cevap vermeden önce tanılama için en sık kullanılan test ve ölçeklerden bahsetmek istiyorum.

Formal değerlendirmeler, çocuğu birçok gelişimsel alanda kendi yaş grubundaki diğer çocuklar ile kıyaslayarak nerede olduğunu anlamaya yönelik yapılan ölçümlerdir.

Günümüzde en çok kullanılan tarama araçları ise şunlardır.

• “M-CHAT” ( Checklist for Autism in Toddlers)– 18-36 ay arası çocuklarda,
• “ADIS-R” ( Autism Diagnostic Interview-Revised)– 24 ay üzeri çocuklarda,
• “CARS” ( Childhood Autism Rating Scale) – 24 ay üzeri çocuklarda,
• “ABC” ( Autism Behavior Checklist)– 24 ay üzeri çocuklarda kullanılmaktadır.

Bu araçların çoğunda anne babadan alınan gözlem bilgileri ve uzmanın değerlendirmesine yer verilir. Her araçta sorulan sorularda belli bir yüzdesinden olumsuz cevap alınan çocuklar “riskli grupta” değerlendirilir.

Özellikle 18 – 36 ay arasında yapılan değerlendirmelerde bu belirtiler çocuğun doğuştan getirdiği özellikleri olabileceği gibi doğum sonrasında normal gelişim sürecinde de ortaya çıkabilir. Değerlendirmelerde bu iki durum mutlaka göz önüne alınmalıdır. Son 2 yıldır kurumumuzda takip ettiğimiz vakaların gelişim yaşları 12 aya kadar inmiştir. Doğru gözlem ve değerlendirme ile 14-15 aylık bebeklerde bile bu belirtilerin çoğu tespit edilebilmektedir. Bu nedenle 10. aydan itibaren çocuğun gelişiminin ay ay takip edilmesini şiddetle tavsiye etmekteyim. Çünkü erken aylarda yakalanan belirtilerin çözümlenmesi çok daha kolay olmaktadır.

Otizm hakkında…

• Otizm nedir?
• Otizm belirtileri nelerdir?
• Otizm çeşitleri nelerdir?
• Otizmli çocukların özellikleri
• Otizm neden olur?
• Otizm tedavi sürecinde hangi yollar izlenmeli?
• Belki de otizm değil; Reaktif bağlanma bozukluğu
• Yoksa bebeğim otizmli mi?
• Yoğun otizm programı
• Örnek vaka çalışmaları ve istatistiklerimiz