Odağımız - Otizm belirtileri nelerdir? | Pozitif Gelişim Blog Sayfası

Otizm belirtileri nelerdir?

Şenay YILMAZ – Çocuk Gelişim Uzmanı – 03/09/2018

Kaynaklarda birçok otizm belirtisi sıralanmakta. Bizlerde uzman olarak değerlendirirken buralardan ilerlemekteyiz. Ancak bazen aileye otizm belirtilerini anlatırken ister istemez dirençle karşılaşmaktayız. Elbette ki tanılama ya da şüphelenme dönemi hiçbir anne baba için kolay süreçler değildir. Örneğin “ Göz kontağı yetersiz.” Dediğimizde “ ilk defa sizi görüyor, ortamı ilk defa anlamaya çalışıyor, bakın şimdi bana baktı.. Evde daha çok bakıyor..” gibi ifadelerle sık karşılaşıyoruz. Oysa biz uzmanların ve eğitimcilerin beklediği çocuğun ev ortamında yaptığı davranışları dışarıda da genelleyebilmesidir. 5-10 dk’lık gözlemler ile kesin tanılama yapmanın ben de doğru olmadığını düşünüyorum. Çocuktaki sorunun ne olduğunu tespit etmek için çocuğu en az 4 ile 12 seans arası gözlemlemeli, testleri yapılmalı ve değerlendirilmelidir. Bu şekilde yapılacak değerlendirme tedavi sürecini belirlemek için daha sağlıklı olacaktır. Aile bir uzmana danışmadan önce evde çocuğunu izleyerek vereceği bilgilerle de sorun hakkında uzmanda bir fikir yaratabilir, tanı sürecini kolaylaştırabilir.

Bu şekilde aileler için bir rehber olması amacıyla, çocuğunuzda otizm belirtileri olup olmadığını gözlemlemenize yarayacak en basit dille ancak en etkili ve vurucu maddeleri sizin için sıraladım.

Çocuğunuz “sosyal gülümse” dediğimiz tepkiyi veriyor mu? Sosyal gülümse, bebeğin bir yaşından itibaren etrafından biri ona gülümsediğinde gülümseyerek tepki vermesidir. Ancak bu gülümsemeyi sadece aile üyelerine değil yeni tanıştığı kişilere de göstermesi gerekiyor. ( Cevap EVET olmalı.. )
Sizin kafanızı çevirerek baktığınız şeye çocuğunuz da dönüp bakıyor mu? Etrafınızdaki herhangi bir şeye bakın. Örneğin masa üzerinde duran vazodaki çiçeğe.. Elinizle göstermeden sadece gözlerinizle çiçeğe bakarak çocuğunuza seslenin. “ Bak güzel bir çiçek..” Dönüp bakması beklediğimiz davranış. ( Cevap EVET olmalı.. )
İşaret ettiğiniz yere bakıyor mu? Bu sefer o çiçeği en az 2 metrelik bir mesafeden işaret parmağınızla gösterin. Dönüp bakması istediğimiz tepki.. ( Cevap EVET olmalı.. )
İstediği şeyi işaret parmağı ile sık sık gösteriyor mu? Çocuğunuzun istediğin bir şeyi işaret parmağıyla göstermesi beklediğimiz davranış. Sizin elinizi kullanması ya da sizi istediği şeye çekiştirmesi istemediğimiz davranış.. ( Cevap EVET olmalı.. )
Talepte bulunuyor mu? Yani istediği şey konusunda size bakarak ısrar etmesi, ağlaması ve sizi zorlaması esas. Burada sadece takıntı yaptığı arabası, topu vs.. dışındaki şeylere de yapmalı.. ( Cevap EVET olmalı.. )
Oyun oynamak için sizinle uğraşıyor mu? Sizinle oynamak için sırtınıza çıkıyor mu? Oyuncaklarını getiriyor mu? Gıdıklamanızı istiyor mu? Ve bunları isterken sürekli sizinle meşgul olması istediğimiz davranış.. ( Cevap EVET olmalı.. )
“Ce-e” oyununu oynarken devam ettirmeniz konusunda ısrar ediyor mu? Yüzünüze bir eşarp ya da örtü ile kapatın. Her yüzünüzü açtığınızda “ce-e” diyerek yüz mimiklerinizle çocuğunuzu şaşırtın. Siz her bıraktığınızda çocuğunuzun bu hareketi devam ettirmeniz konusunda sizi yönlendirmesi ve ısrar etmesi gerekli.. Çocuğun bu oyunu uzun bir süre ( en az 10 dk..) oynaması istediğimiz davranış.. ( Cevap EVET olmalı.. )
Sürekli tekrar ettiği bırakmadığı davranışları var mı? Elleri kuş gibi çırpma hareketi, çok uzun süre parmak ucunda yürüme, sürekli topuyla, arabasıyla, legolarıyla oynaması, kapıları, ışıkları, çekmeceleri açıp kapaması, etrafında dönmesi, gözleri ile yandan bakarak bir çizgi ya da simetrisi olan yerlerde yürümesi, her şeyi ağzına alması gibi davranışlar.. ( Cevap HAYIR olmalı.. )
Sizinle olan göz kontağı anlaması ve istediğinizi yapmanız konusunda yeterli sürede mi? Göz kontağı aile tarafından sadece göze bakmak gibi algılanıyor. Oysa bizim burada göz kontağı olarak vurguladığımız şey çocuğa bir şey anlattığınız esnada uzun süre size bakarak ne dediğinizi anlamaya çalışmasıdır. Yani aslında sadece gözlerini size çevirerek bakması değil o esnada oluşan etkileşimi yorumlama çabasıdır. İstediğimiz davranış tam olarak da budur.. ( Cevap EVET olmalı.. )
İsmiyle seslendiğinizde 10 da 6 sına cevap veriyor mu? Erken çocukluk döneminde çocukların ilgi alanları ve yoğunlaşma süreleri farklılık gösterdiğinden arada sırada çocuğun ismine cevap vermemesi normaldir. Ancak ortalama 10 dakika içinde 10 defa ismiyle seslendiğinizde en az 6 sına dönüp bakması beklediğimiz davranış. ( Cevap EVET olmalı.. )
Elinizden tutup istediği şeye sizi yönlendiriyor mu? 12-14 aylık bebekler istediklerini işaret parmağını kullanarak gösterir. Oysa sosyal etkileşimi zayıf ya da farklı gelişen çocuklarda en sık gördüğümüz sorun işaret parmağını kullanmamalarıdır. Çocuk işaret parmağını kullanmak yerine su istiyorsa annenin veya babanın elinden tutar ya da ittirerek suya doğru yöneltir. Bu istediğimiz davranış değildir. ( Cevap HAYIR olmalı.. )
Siz onunla iletişime geçmeye çalıştıkça o istemiyor tekrar etmekten hoşlandığı şeylere mi dönüyor? Çocuğun işi oyundur. Oyun oynamak, yetişkinle iletişime geçmek, kendini fark ettirmek, ilgi çekmek ve talepte bulunmak olmazsa olmazlarıdır. Eğer çocuğunuzla iletişime geçmek istediğiniz zamanların %60 da çocuğunuz sürekli ve tekrarlayıcı ilgi alanlarına dönüyorsa, sizinle olan iletişimini 5 dakikadan fazla sürdüremiyorsa bir şeyler ters gidiyor olabilir. ( Cevap HAYIR olmalı.. )

Bu maddelere “9 evet den en az 4 hayır”, “3 hayır dan da en az 1 evet” cevabı veriyorsanız çocuğunuzda otizm belirtileri olabilir acil bir uzmandan destek almanızı öneririm.