Etkili Anne – Baba Olmak
Şenay YILMAZ – Çocuk Gelişim Uzmanı
ETKİLİ ANNE – BABA OLMAK
Çocuğun ihtiyaçlarını sezen, onlara uygun yanıtlar veren, aşırı hoşgörülü veya katı olmayıp, çocuğa karşı esnek bir yaklaşım içinde olan, davranışlarında belirli bir kararlılık ve devamlılık sağlayan, karşı çıkmadan önce her zaman çocuğunun isteklerini dinleyen anne-babalardır.
Anne-baba öncelikle;
- Çocuğunu bağımsız bir birey olarak kabul etmeli.
- Ona sevgi ile yaklaşan ve olumlu ilişki kurmaya çalışmalı.
- Öyle bir ortam hazırlamalıdır ki, çocuk sanki her zaman anne ve babası yanındaymış gibi kendini güvenli ve hiç yanında değilmiş gibi özgür hissedebilmeli.
- Çocuğun kendine özgü anlayış ve düşüncesini ifade etme imkânı bulabilmeli.
- Çocuğunun kendi kendisini denetlemesini ya da iç denetim demek olan ahlak gelişimine ortam hazırlamalı.
- Çocuktaki sorumluluk duygusunu geliştirmeli.
- Olayların sonuçlarıyla onları baş başa bırakabilmeli.
- Onlara hak ve özgürlüklerinin sınırını öğretmeli
- Kendi kendilerini disipline eden ve düşüncelerini özgürce anlatabilen birer birey olarak yetişmelerine imkân vermeli.
Kişiliğimizin üç benlik durumu vardır;
- Anne Baba Benlik Durumu,
- Yetişkin Benlik Durumu ve
- Çocuk Benlik Durumu.
Anne baba benlik durumunda kurallar vardır ve koruyucu ya da eleştirici anne babayı yansıtır. Yetişkin benlik durumunda gerçekler vardır. Çocuk benlik durumu ise duyguların ağır bastığı bir benlik durumudur, doğal çocuk ve asi ya da uyarlanmış çocuk bulunur. Anne babaların hangi bilinçte olduğu çocukları ile çatışma durumlarında kendini açığa vurmaktadır. Bir çatışma durumunda kişiler çatışma çözme yöntemlerini kullanmaktadırlar. Bunlardan ilk ikisi: kazan-kaybet yöntemi ve baskıcı yöntemdir. Kazan kaybet yönteminde büyükler, çocukla aralarında bir çatışma çıkınca ya da onda bir davranışı değiştirmek, ona bir davranışı kazandırmak için ödül ve cezaya başvururlar.
Baskıcı yöntemde ise anne babalar güç kullanarak çatışmayı kazanır, çocuklar kaybederler ve mutsuz olurlar. Bu iki yöntemde de çatışma çözümünde çocuğun katkısı yoktur. Bu nedenle çocukta sorumluluk duygusu ve iç denetim gelişmez. Bağımlı ve isyankâr olur. Büyüğün gücü çocukta ilişkiyi iyice bozan baş etme yöntemlerini oluşturur. Duygular olumsuzdur. Sürekli izleme gerektirir.
Diğer bir yöntem ise ödün veren yöntemidir. Bu yöntemde büyükler, çocuklarla aralarında bir çatışma çıkınca olay büyümesin diye çocuğun davranışını görmezden gelir ya da çocuğun dayatmasına direnemez ve onun dediğini kabul edip kaybederler. Çocuk anne babaya karşı sürekli bir güç kullanır. Bu ilişkide anne baba mutsuzdur. Her istediğini elde eden çocukta iç denetim ve sorumluluk duygusu gelişmez. Anlayışsızlık, bencillik, iş birliği eksikliği kişilik özellikleri olur. Sürekli kaybeden büyükte çocuğa karşı olumsuz duygular oluşur ve güç kullanarak baş etme yöntemleri geliştirir.
Son olarak demokratik yöntemde ise karşılıklı olarak eşit bir ilişki vardır. Burada büyükler ve çocuklar arasında bir çatışma çıkınca;
- Her iki taraf birbirinin haklarına, gereksinimlerine saygı duyar.
- Her iki tarafa da uygun gelebilecek bir çözüme birlikte karar verip uygularlar.
- Hiç kimse kaybetmeyip herkes kazanır ve mutlu olur.
- Çocuğa saygı duyulduğu ve düşüncesi alındığı için iç denetim ve sorumluluk duygusu gelişir.
- Kendine ve büyüklerine güven ve saygı duyar.
- Düşünme yeteneği gelişir.
- Güç kullanımı yok olur.
- Kimse kaybetmediği için nefretin yerini sevgi alır.
- Demokrasinin bir yaşam felsefesi olarak yerleşmesini sağlar.
Etkili Anne- Baba Olmanın 5 Altın Kuralı
- Mutlaka çocuğunuzun yaşamının içinde olun.
- Onun gelişimini takip edin, çocuğunuzun yaşına göre ihtiyaçlarını gözden geçirin.
- Kuralları oluşturun ve uygulayın, ebeveynlikte en önemlisi, ancak çoğu ebeveyn için zor olan şey; kuralların oluşturulması ve uygulanmasıdır.
- Kuralları koyarken tutarlı olmayı unutmayın! Bir gün başka, diğer gün başka davranmanız, kuralı koyup uygulamamanız ya da esnek davranmanız çocuğunuzda uygunsuz davranışlar ortaya çıkmasına sebep olabilir. Çünkü çocuğunuzun kafası karışır.
- Ödül yöntemini kullanın. Eğer koyduğunuz kurallara uymuyorsa ödül-ceza yöntemini kullanın. En sık kullanılan ceza yöntemi ona düşünmesi için mola verdirmektir.
